ماتیسا | نگاهی که سزاوار آن هستید
نویسنده: محمد حسین خرمی 
تا حالا یه کیف چرمی دست‌دوم رو دیدی که با اینکه قدیمیه، یه جور خاصی دلرباست؟ همون طور که انگار یه داستانی پشتشه. این همون جادوی پتینه‌ست. یه جور بازی با زمان روی چرم. ولی خب، اصلاً پتینه روی چرم یعنی چی؟ چطور انجام می‌شه؟ اصلاً به چه دردی می‌خوره؟ بذار یه کم روراست‌تر و خودمونی‌تر درباره‌ش حرف بزنیم.
پتینه روی چرم یعنی خلق یه ظاهر خاص و داستان‌دار برای چرم، طوری که انگار سال‌ها باهاش زندگی شده؛ با کمک رنگ، واکس و ابزارهای مخصوص، رد زمان و حس کهنگیِ قشنگی به چرم می‌دن، مخصوصاً روی چرم‌های طبیعی مثل چرم گیاهی. نتیجه؟ یه تیکه چرم با شخصیت، متفاوت، هنری و پر از حس، که نه فقط یه وسیله‌ی معمولیه، بلکه می‌تونه شروع یه گفت‌وگو یا حتی یه خاطره‌ی تازه باشه.
پتینه روی چرم چیست؟
خب، واژه‌ی “پتینه” از اون واژه‌هاییه که یه جور حس نوستالژی توشه. یعنی یه لایه یا ردّ زمان، که انگار سال‌ها روش گذشته. حالا فکر کن ما بیایم این رد زمان رو خودمون، با دست خودمون، روی چرم بسازیم. جذاب نیست؟ توی دنیای چرم، پتینه یعنی کاری کنیم که اون سطح صاف و یکدست، تبدیل بشه به چیزی زنده، پر از حس، با ظاهر آنتیک. هر تیکه‌اش انگار یه شخصیت داره. هیچ دو تا پتینه‌ای شبیه هم درنمیاد، دقیقاً مثل اثر انگشت.
آشنایی با تاریخچه هنر پتینه
حقیقتش اینه که پتینه‌کاری چیزی نیست که تازه از مد افتاده باشه. از همون دوران قدیم، حتی روم باستان، مردم وقتی به فلز یا چرم نگاه می‌کردن و می‌دیدن رنگش تغییر کرده، براش یه جور ارزش قائل بودن. بعد کم‌کم هنرمندا با خودشون گفتن: چرا صبر کنیم تا زمان این کارو بکنه؟ بیایم خودمون این روندو دست بگیریم. این شد که پتینه‌کاری شکل گرفت، مخصوصاً روی چرم. حالا هم توی کارگاه‌های چرم، از تهران گرفته تا فلورانس، پتینه‌کاری یکی از مراحل شیک و خاصه.
کاربردهای پتینه روی چرم چیست؟
سؤال خوبیه. راستش رو بخوای، پتینه‌کاری فقط برای خوشگل‌تر کردن نیست (هرچند اونم هست!). بیشتر یه جور شخصیت دادن به چرمه. مثل وقتی یه نقاشی رو رنگ و لعاب می‌دی تا از قاب بزنه بیرون. توی دنیای چرم، با پتینه می‌تونی یه کیف یا کفش ساده رو تبدیل کنی به یه اثر هنری که هم کلاس داره، هم یه حس خاص. مثل چی؟ مثل یه کیف چرم که هر خط روش انگار یه خاطره‌ست.
چیا رو می‌شه پتینه زد؟ کیف، کفش، کمربند… حتی جلد دفتر. بسته به اینکه از چه تکنیکی استفاده بشه، می‌تونه کلاسیک، مدرن یا حتی باحال و صنعتی به نظر برسه.
ایجاد پتینه روی چرم چگونه است؟
روش‌های رایج برای ایجاد پتینه‌کاری
این دیگه بستگی به هنرمندش داره. اما اصولاً یکی از راه‌های رایج اینه که با رنگ‌های مخصوص چرم، به صورت لایه‌لایه شروع می‌کنن به رنگ دادن. نه خیلی صاف، نه خیلی شلخته. با قلم‌مو، اسفنج یا حتی پارچه. بعضی‌ها با انگشت کار می‌کنن! بعدش ممکنه با یه سری واکس‌ها و روغن‌های خاص، اون رنگ‌ها رو تثبیت کنن و بافت چرم رو برجسته‌تر کنن. کار حساسیه. اشتباه کنی، یا کارت مصنوعی می‌شه یا چرم می‌سوزه!
عوامل موثر در ایجاد پتینه روی چرم چیست؟
یه جورایی، همه چی! اول از همه خود چرم. چرم تمام‌دانه؟ عالیه! چون منافذ طبیعی داره و رنگ رو قشنگ می‌بلعه. چرم دباغی گیاهی؟ معرکه‌ست، چون با مواد طبیعی کار شده و خیلی خوب رنگ می‌گیره. تازه، نور، رطوبت، دما، حتی اینکه چطور از چرم استفاده کنی، همه‌ش تأثیر داره.
مثلاً یکی از دوستام یه کیف چرمی داشت که همیشه با خودش می‌برد سفر. بعد از یه سال، بدون اینکه کاری باهاش بکنه، اون کیف یه پتینه‌ی طبیعی پیدا کرده بود که آدم دلش نمی‌اومد ازش چشم برداره. پس بعضی وقتا، زندگی خودش پتینه می‌سازه!
سرعت ایجاد پتینه روی چرم به چه عواملی بستگی دارد؟
بستگی داره. اگه بخوای به‌صورت طبیعی پیش بره، ممکنه ماه‌ها طول بکشه. ولی با تکنیک‌های دستی و استفاده از رنگ و ابزار، می‌شه توی چند ساعت یه پتینه‌ی حرفه‌ای ساخت. البته یه چیزی رو باید بدونی: زیاده‌روی نکن. بعضیا برای اینکه سریع‌تر به نتیجه برسن، چرم رو با مواد شیمیایی قوی می‌سابن. نتیجه؟ چرم خراب می‌شه. پتینه‌کاری یعنی صبر. هنر یعنی صبر.
بهترین انواع چرم برای پتینه کدامند؟
جواب کوتاه: چرم‌های طبیعی. مخصوصاً چرم تمام دانه و چرم گیاهی. دلیل؟ چون اینا رنگ رو قشنگ می‌کشن توی خودشون. یعنی وقتی یه رنگ خاص می‌زنی، مثل نقاشی روی بوم واقعی می‌مونه، نه یه سطح پلاستیکی.
چرم‌های ارزون یا مصنوعی چی؟ اونا هم می‌شه، ولی واقعاً فرق دارن. چون چرم مصنوعی منافذ نداره، مواد روش می‌مونه. نه جذب می‌شه، نه موندگار می‌شه. مثل اینه که بخوای روی شیشه نقاشی کنی.
پتینه روی چرم مصنوعی چگونه است؟
ببین، راستش پتینه روی چرم مصنوعی یه جورایی مثل فست‌فود درست کردنه. سیرت می‌کنه ولی طعم اصلی رو نمی‌ده. چون اون حس اصالت و طبیعی بودن از بین می‌ره. با این حال، بعضی استادکارها تونستن با تکنیک‌های خاص، روی چرم مصنوعی هم جلوه‌های خوبی ایجاد کنن. فقط خب، باید دقیق‌تر و محتاط‌تر بود.
تکنیک‌های هنری در پتینه‌کاری روی چرم
اینجا دیگه جای خلاقیته. هر هنرمند یه امضای مخصوص خودش رو داره. بعضیا فقط با رنگ بازی می‌کنن، بعضیا ترکیب رنگ با ابزار، بعضیا هم حتی نقش‌برجسته ایجاد می‌کنن. یه نفر ممکنه از یه پارچه کهنه برای بافت دادن استفاده کنه، یکی دیگه از چاقوی کند برای خط انداختن. خلاصه اینکه، هیچ قانون سفت‌وسختی نداره. توی پتینه‌کاری، دست هنرمنده که حرف اول رو می‌زنه.
چالش‌ها و فرصت‌ها در پتینه‌کاری چیست؟
مثل هر کار هنری دیگه، پتینه‌کاری هم راحت نیست. ممکنه با یه اشتباه، یه چرم گرون‌قیمت رو خراب کنی. یا رنگ‌هات خوب با چرم ترکیب نشن. ولی وقتی خوب از آب درمیاد، واقعاً ارزش داره. نه‌تنها باعث می‌شه کار خوشگل‌تر شه، بلکه قیمتش هم بالا می‌ره. خیلی از کارگاه‌های چرمی الان با همین پتینه‌کاری یه برند خاص برای خودشون ساختن.
نمونه‌های موفق پتینه کاری روی چرم
تا حالا یه کیف پتینه‌شده رو از نزدیک دیدی؟ واقعاً یه چیز دیگه‌ست. مثلاً من یه بار یه کمربند دیدم که روش با پتینه طرح نقشه جهان کار کرده بودن. قدیمی و رویاگونه. بعضی برندهای لوکس هم فقط با پتینه‌کاری، محصولاتشون رو چند برابر گرون‌تر می‌فروشن. پس بله، پتینه فقط یه تکنیک نیست. یه زبان بصریه. یه داستانه روی چرم.
فروشگاه ماتیسا؛ تجربه‌ای خاص در دنیای چرم
راستی، اگه دنبال محصول چرمی خاصی هستی که نه فقط شیک باشه بلکه روح داشته باشه، سری به بزرگترین فروشگاه محصولات چرم طبیعی بزن. اینجا همه‌چیز با عشق و دقت ساخته می‌شه. از کیف و کفش گرفته تا کمربند و اکسسوری. همه‌شون دست‌ساز، پتینه‌کاری‌شده، و با چرم طبیعی. یه جور ترکیب سنت و مدرن. همون چیزیه که وقتی دستت می‌گیری، حس می‌کنی یه چیز خاص توی دستته. نه فقط یه محصول، یه داستان.
سوالات متداول درباره پتینه روی چرم
پتینه به چرم آسیب نمی‌زنه؟
نه، اگه درست انجام بشه، نه تنها آسیب نمی‌زنه، بلکه یه لایه محافظتی هم روش می‌ندازه. فقط باید مطمئن باشی که کار دست یه آدم وارد و باتجربه‌س.
می‌تونم بشورمش؟
آره، ولی با احتیاط. شوینده قوی نه، مالش زیاد نه. یه پارچه نمدار و نرم، اونم ملایم. همین.
چه چیزایی رو می‌شه پتینه کرد؟
تقریباً همه‌چی. از کیف و کفش گرفته تا کمربند و حتی مبل چرمی. من خودم یه بار یه کاور کتاب چرمی دیدم که پتینه شده بود، محشر بود.
قیمتش چطوره؟
خب راستش یه کم بالاتره از چرم ساده. ولی انصافاً می‌ارزه. چون داری یه کار دست می‌خری، نه یه محصول کارخانه‌ای بی‌روح.
نتیجه‌گیری
پتینه‌کاری روی چرم فقط یه تکنیک نیست؛ یه نوع نگاهه. اینکه یه سطح صاف رو تبدیل کنی به چیزی پر از عمق، پر از قصه. اگه اهل هنر و خاص‌پسندی، احتمالاً این سبک کار خیلی به دلت می‌شینه. با انتخاب چرم خوب، یه ذره صبر و یه چاشنی خلاقیت، می‌تونی یه چیز ساده رو تبدیل کنی به یه شاهکار.
منبع
